Zaliczka a zadatek: Różnice i znaczenie w umowach prawnych

Zaliczka a zadatek: Różnice i znaczenie w umowach prawnych

Podczas zawierania umów cywilnoprawnych, takich jak umowa sprzedaży, umowa najmu, czy umowa o dzieło, często używane są terminy „zaliczka” i „zadatek”. Choć oba te terminy odnoszą się do płatności dokonywanych przez jedną ze stron, a ich główny cel to zabezpieczenie wykonania umowy, zaliczkę i zadatek dzieli sporo różnic. Jako, że jest to istotny element umowy, warto wiedzieć czym jest zaliczka, czym jest zadatek oraz czym dokładnie się różnią.

Czym jest zaliczka?

Zaliczka to część zapłaty, którą strona umowy dokonuje przed spełnieniem swoich zobowiązań na mocy tej umowy. Zaliczka jest rodzajem przedpłaty i ma na celu zabezpieczenie interesów drugiej strony umowy. Główne cechy zaliczki to m.in. zabezpieczenie wykonania umowy (charakter gwarancyjny) oraz to, że zaliczka, w zasadzie, nie podlega zwrotowi, chyba że umowa stanowi inaczej lub strony umówią się, że zaliczka będzie miała charakter zwrotny.

Zaliczka uiszczana jest w formie pieniężnej na poczet przyszłych należności, wynikających z treści zawartej umowy i stanowi część świadczenia głównego. Przykładowo można wskazać umówienie się przez strony na to, że jedna z nich wykona obraz za kwotę 10.000 zł. Strona zamawiająca wpłaca zaliczkę na obraz w wysokości 10 % wynagrodzenia dla drugiej strony, tj. 1.000 zł. Wpłacona zaliczka w wysokości 1.000 zł będzie następnie przeznaczona na poczet zapłaty kwoty głównej. W przypadku, gdyby strona wpłacająca zaliczkę rozmyśliła się i nie zapłaciłaby dalszej części wynagrodzenia drugiej stronie, zaliczka „przepada”, co oznacza, że nie podlega zwrotowi. Jest to pewnego rodzaju zabezpieczenie tej drugiej strony wykonującej usługę lub dzieło, przed otrzymaniem zapłaty.

Co się dzieje z zaliczką w przypadku odstąpienia od umowy?

Zastosowanie znajdzie przepis art. 494 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym: strona, która odstępuje od umowy wzajemnej obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko to, co otrzymała od niej na mocy umowy. W przypadku więc odstąpienia od umowy wzajemnej zaliczka podlega zwrotowi. Uprawnienie to jest niezależne od możliwości dochodzenia naprawienia szkody na zasadach ogólnych.

Czym jest zadatek?

Zadatek to suma pieniężna, która stanowi początkową wpłatę dokonaną przez jedną ze stron, w celu potwierdzenia chęci zawarcia umowy. Zadatek może być używany w różnych rodzajach umów, najczęściej z zadatkiem spotkamy się przy umowach sprzedaży nieruchomości.

 

Instytucja zadatku została uregulowana w kodeksie cywilnym w art. 394 k.c. Głównym celem tego przepisu jest ochrona strony, która mogłaby ponieść szkodę w przypadku niewykonania umowy przez drugą stronę. W rozumieniu art. 394 k.c. zadatek odnosi się do przedmiotu wręczanego przy zawarciu umowy, mającego na celu zabezpieczenie jej wykonania, stanowiącego integralną część świadczenia. Zadatek może przyjąć różne formy, zarówno pieniężną, jak i rzeczową, jednak w praktyce najczęściej występuje w formie pieniężnej.

Skutki wręczenia zadatku zależą od konkretnych okoliczności. W przypadku, gdy strona, która przekazała zadatek, doprowadziła do niewykonania umowy, druga strona ma prawo odstąpić od umowy i zatrzymać zadatek. W przypadku, gdy umowa nie doszła do skutku z winy strony, która otrzymała zadatek, osoba, która go dała, może żądać zwrotu dwukrotności jego kwoty.

Jeśli umowa zostanie wykonana, zadatek zostaje zaliczony na poczet świadczenia strony, która go dała. Jednakże, gdy forma zadatku nie pozwala na takie zaliczenie, zadatek jest zwracany. W sytuacji, gdy umowa zostaje rozwiązana lub nie dochodzi do jej wykonania z przyczyn leżących po obu stronach, zadatek jest zwracany na rzecz strony, która go przekazała.

Głównymi różnicami pomiędzy zaliczką a zadatkiem są zatem cel płatności i to w jakich sytuacjach podlegają zwrotowi, a w jakich zatrzymaniu przez drugą stronę.

Podsumowanie

Zaliczka i zadatek są częstymi pojęciami przy konstruowaniu umów cywilnoprawnych. Oba odnoszą się do płatności dokonywanych przed zawarciem i wykonaniem umowy, ale różnią się swoim celem i konsekwencjami prawnymi, w związku z czym ważne jest, aby dokładnie zrozumieć obydwie te instytucje i uniknąć nieporozumień lub konfliktów prawnych. Przy zawieraniu umowy zawsze warto skonsultować się z prawnikiem, który pomoże wyjaśnić wszelkie wątpliwości i dostosować warunki umowy do własnych potrzeb i interesów.

Jeśli szukacie wsparcia w przygotowywaniu lub zaopiniowaniu umów cywilnoprawnych i dodatkowo szukacie prawnika, który pomoże Wam przy negocjacjach biznesowych dotyczących treści umowy, zapraszam do kontaktu poprzez formularz kontaktowy. Chętnie odpowiem na wszystkie pytania oraz zaproponuję warunki współpracy z Kancelarią. Zespół doświadczonych prawników służy pomocą i rozwiąże wszelkie wątpliwości związane z tym tematem.