Akcjonariusz spółki ze statusem pokrzywdzonego działaniami zarządu w świetle najnowszej nowelizacji kodeksu karnego oraz wygranej sprawy sądowej

Akcjonariusz spółki ze statusem pokrzywdzonego działaniami zarządu w świetle najnowszej nowelizacji kodeksu karnego oraz wygranej sprawy sądowej 

Akcjonariusze pełnią kluczową rolę w strukturze korporacyjnej, mając swoje prawa i obowiązki w kontekście zarządzania spółką. W sytuacji, gdy zarząd spółki działa nieprawidłowo lub narusza interesy akcjonariuszy, mają oni prawo do podejmowania działań w celu ochrony zainwestowanych środków. W tym artykule skupimy się na drodze postępowania karnego, z której akcjonariusz może skorzystać w przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że zarząd spółki popełnił przestępstwo.

 

Przestępstwa, które może popełnić zarząd spółki

Przykładowymi przestępstwami, których zazwyczaj dopuszczają się nieuczciwi członkowie zarządu są m.in. przestępstwo oszustwa (art. 286 § 1 k.k.), wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym (296 § 1 k.k.) czy pranie pieniędzy (art. 299 § 1 k.k.). W praktyce będzie to każde działanie podejmowane na szkodę spółki, które finalnie prowadzi do osiągnięcia przez członka zarządu lub podmiotu z nim powiązanego osiągnięcia korzyści majątkowej kosztem spółki oraz jej akcjonariuszy.

 

Odmowa uznania za pokrzywdzonego

W związku z powzięciem informacji w przedmiocie dopuszczenia się przez zarząd spółki działań na jej szkodę, jeden z akcjonariuszy tej spółki postanowił złożyć, za pośrednictwem naszej Kancelarii, zawiadomienie o możliwości popełniania przestępstwa. 

Sprawa dotyczyła podjęcia przez spółkę szeregu transakcji z podmiotami trzecimi, powiązanymi z członkami zarządu spółki, polegającymi na zakupie udziałów innych spółek po znacznie zawyżonej cenie, podczas gdy udziały te w dniu ich zakupu przedstawiały zerową wartość! Wówczas dla naszego Klienta wszystko stało się jasne – zarząd doprowadził do zawarcia transakcji, które nie miały żadnego ekonomicznego uzasadnienia i de facto posłużyły do  wyprowadzenia majątku z tej spółki. Podejmowane przez zarząd spółki działania doprowadziły do sprzeniewierzenia znacznej części jej majątku. Prokuratura postanowiła wszcząć śledztwo w sprawie, jednakże ku naszemu zdziwieniu odmówić naszemu Klientowi udziału w tym postępowaniu na prawach strony, tj. pokrzywdzonego. W związku z powyższym przygotowaliśmy w imieniu Klienta zażalenie, w którym wskazaliśmy, że takie działanie zarządu godzi nie tylko w interesy spółki, stanowiąc działanie na jej szkodę, ale również na szkodę jej wspólnika (akcjonariusza).

 

Uznanie akcjonariusza za pokrzywdzonego przez Sąd rozpoznający sprawę

Zażalenie trafiło do Sądu i zgodnie z naszym wnioskiem, akcjonariusz został uznany za pokrzywdzonego, zarządzenie prokuratury o odmowie uznania naszego Klienta za pokrzywdzonego zostało uchylone, a nasze zażalenie zostało uwzględnione w całości. Śledztwo toczy się dalej, ale już z udziałem naszego Klienta.

 

W naszej ocenie, akcjonariusz (lub wspólnik) danej spółki ma prawo oczekiwać od jej zarządu, że ten będzie rzetelnie i gospodarnie zarządzał majątkiem spółki oraz jej akcjonariuszy. W sytuacji, gdy członkowie zarządu dopuszczają się działań, na podstawie których doszło do wyrządzenia znacznej szkody spółce, należy uznać że doszło również do wyrządzenia znacznej szkody jej akcjonariuszom, którzy dokonując inwestycji w spółkę ulokowali w niej swój kapitał i oczekiwali od jej zarządu podejmowania działań, co najmniej zgodnych z prawem.    

Działania zarządu, które miały miejsce w prowadzonej przez nas sprawie polegały na wyrządzeniu spółce szkody majątkowej wielkich rozmiarów. Działania członków zarządu polegały więc nie tylko na naruszeniu dóbr prawnych spółki, ale i bezpośrednim naruszeniu dóbr prawnych jej akcjonariuszy, albowiem przysługujące im prawa majątkowe uległy znacznemu uszczupleniu i znacznie straciły na wartości. Sąd rozpoznający sprawę zgodził się z naszą argumentacją i wskazał, że wąskie rozumienie pojęcia „pokrzywdzony” przyjęte przez prokuraturę jest niezasadne.

 

Kto jest pokrzywdzonym przez popełnienie przestępstwa z art. 296 k.k.?

Podstawową definicję pokrzywdzonego znajdziemy m.in. w art. 49 § 1 k.p.k., zgodnie z którym pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Z powyższego wynika więc, że aby uznać dany podmiot za pokrzywdzonego musi on spełniać trzy elementy. Po pierwsze musi być osobą fizyczną lub prawną (akcjonariusz). Po drugie, musi dojść do naruszenia lub zagrożenia jego dobra prawnego (prawa majątkowe akcjonariusza oraz prawo akcjonariusza do gospodarnego zarządu majątkiem spółki). Po trzecie, naruszenie takiego dobra prawnego albo choćby zagrożenie jego naruszeniem musi nastąpić wskutek działania albo zaniechania sprawcy przestępstwa, a nadto musi być bezpośrednie (bezpośrednio na skutek przestępczych działań członków zarządu dochodzi do naruszenia praw majątkowych akcjonariuszy spółki).[1] 

Wspomnieć należy, że jeszcze przed nowelizacją kodeksu karnego, która weszła w życie z dniem 1 października 2023 r. przepis art. 296 § 4 a k.k. wskazywał, że jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego. 

Po nowelizacji przepis ten został rozbudowany i obecnie brzmi tak:

Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego, wspólnika, akcjonariusza lub udziałowca pokrzywdzonej spółki lub członka pokrzywdzonej spółdzielni. 

Należy uznać, że powyższa nowelizacja nadaje pokrzywdzonemu akcjonariuszowi uprawnienia procesowe, których do tej pory nie miał, co wskazuje na to, że ustawodawca widzi w nim osobę bezpośrednio zaangażowaną w działania podejmowane przez zarząd pokrzywdzonej spółki i którego szkoda dotyczy bezpośrednio. Oddzielne ujęcie akcjonariusza w tym katalogu natomiast nie powoduje, że jest to inny podmiot niż pokrzywdzony, będący stroną w postępowaniu karnym. Wręcz przeciwnie, celem ustawodawcy było oddzielne wskazanie akcjonariusza, w ten sposób ażeby nie było wątpliwości, że on też jest podmiotem pokrzywdzonym na skutek działań osób wyszczególnionych w art. 296 § 1 k.k. oraz nakierowanie na właściwe rozumienie pojęcia pokrzywdzonego. Pozbawienie akcjonariusza możliwości obrony swoich praw z pewnością nie było intencją ustawodawcy. Z powyższym stwierdzeniem zgodził się również Sąd rozpoznający sprawę naszego Klienta.

 

Podsumowanie

W przypadku wykrycia nieprawidłowości w działaniu zarządu spółki oraz uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa przez jego członków, pokrzywdzeni akcjonariusze posiadają skuteczne narzędzia, aby bronić swoich interesów. Zgłoszenie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa przez zarząd spółki stanowi istotny krok, pozwalający na wszczęcie śledztwa przez organy ścigania i wykazanie nadużyć. Prawidłowo złożone zawiadomienie może prowadzić nie tylko do odzyskania środków finansowych przez pokrzywdzonych akcjonariuszy, ale także do pociągnięcia winnych do odpowiedzialności karnej. Współpraca z prawnikiem specjalizującym się w dziedzinie prawa korporacyjnego oraz przestępczości gospodarczej jest kluczowa, aby zwiększyć szanse na odzyskanie zainwestowanych środków finansowych i zapewnić skuteczne działanie wymiaru sprawiedliwości. Akcjonariusze, korzystając z dostępnych środków prawnych, mogą odegrać istotną rolę w poprawie sytuacji spółki oraz ochronie swoich inwestycji przed negatywnymi konsekwencjami nieuczciwego postępowania zarządu spółki. 

Jeśli szukacie wsparcia w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa na Waszą szkodę, zapraszam do kontaktu poprzez formularz kontaktowy. Chętnie odpowiem na wszystkie pytania oraz zaproponuję warunki współpracy z Kancelarią. Zespół doświadczonych prawników służy pomocą i rozwiąże wszelkie wątpliwości związane z tym tematem.  

[1] por. komentarz do art. art. 49 k.p.k., H. Paluszkiewicz [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. II, red. K. Dudka, Warszawa 2020, LEX